İmar Yaptırımlarına Karşı İptal Davası Açılırsa Ne Olur? Yıkım, Mühürleme ve Para Cezası Gibi İşlemler Mahkeme Kararıyla Nasıl Ortadan Kalkar?
Belediyeler veya yetkili idareler, yapı ruhsatı almadan inşası gerçekleşen yapılarla ilgili çeşitli yaptırımlar uygulayabilir. Bu yaptırımlar arasında yıkım kararı verilmesi, imar para cezası uygulanması, inşaatın mühürlenerek durdurulması gibi işlemler öne çıkar. Ancak her idari işlem gibi bu işlemler de mutlak doğruluğa sahip değildir. Hukuka aykırı bir şekilde tesis edilen imar yaptırımlarına karşı başvurmanın en etkili olacağı yol, iptal davası açmaktır.
Peki bu dava süreci nasıl işler? Mahkeme iptal kararı verirse neler olur? İdare ne yapmak zorundadır? İptal edilen bir yıkım kararı yeniden uygulamaya konu olur mu? Bu yazıda tüm bu soruları imar hukuku çerçevesinde detaylı olarak cevaplıyoruz.
İptal Davası Ne Demektir? İmar Hukukunda Ne İşe Yarar?
İptal davası, bir idari işlemin hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle, idare mahkemesinde açılan ve işlemin ortadan kaldırılmasını amaçlayan bir dava türüdür. İmar hukukunda, genellikle belediyelerin veya il özel idarelerinin uyguladığı yaptırımlara karşı başvurmak uygun yoldur. Yıkım kararları, mühürleme işlemleri ve idari para cezaları bu kapsamdaki başlıca işlemlerdendir.
Bu tür yaptırımlardan doğrudan etki gören kişiler, iptal davası açabilir. Mahkeme, işlemde hukuka aykırılık tespit ederse, işlemin “iptaline” karar verir . Bu iptal kararı, işlem hiç yapılmamış gibi bir sonuç doğurur. Böylece yapı sahibinin maruz kaldığı yıkım, para cezası ya da mühürleme gibi yaptırımlar geçerliliğini kaybeder.
Mahkeme Kararıyla İmar Yaptırımı Ortadan Kalkarsa Ne Olur?
İdari işlemin iptali demek, o işlemin hukuk dünyasında baştan itibaren geçersiz sayılması demektir. İmar hukukunda bu sonuç oldukça önemlidir çünkü uygulanan yaptırımlar taşınmazın fiziksel varlığı üzerinde ciddi sonuçlar doğurur.
Örneğin:
- Yıkım kararı iptal edilirse, idare yıkım işlemini gerçekleştiremez. Eğer henüz yıkım olmamışsa işlem durur. Eğer yıkım gerçekleşmişse, mülkiyet hakkı zarar görmüş olur ve tazminat gündeme gelir.
- İmar para cezası iptal olursa, ceza tahsil olmaz; tahsil edilmişse iade olur.
- Mühürleme işlemi iptal olursa, yapı sahibi, mührün kalkmasını talep edebilir ve inşaata kaldığı yerden devam etme hakkına kavuşur.
Bu durumda idare, işlem öncesi hukuki duruma dönmekle yükümlüdür. Yani sadece yaptırımı durdurmak değil, işlemden doğan fiili ve hukuki tüm sonuçları da ortadan kaldırmak zorundadır.
Uygulamada En Sık Karşılaşılan Durumlar Nelerdir?
- Ruhsatsız Yapıyla İlgili Yıkım Kararı : İdare, ruhsatsız bir yapının tespiti halinde doğrudan yıkım kararı verme yetkisine sahiptir. Ancak yapı sahibi, yapı ruhsatı alabileceğini, kazanılmış hakkı olduğunu veya imar planının bu yapıya izin verdiğini öne sürerek iptal davası açabilir.
- İmar Para Cezası : 3194 sayılı İmar Kanunu uyarınca ortaya çıkan para cezalarının gerekçesiz, ölçüsüz ya da usule aykırı olması hâlinde iptal davası açmak mümkündür.
- İnşaat İle İlgili Mühürleme Kararı: Usulüne uygun yapılmayan mühürleme işlemleri, yapı sahibinin inşaat hakkını haksız şekilde kısıtlayabilir. Bu durumda da iptal davası açılarak inşaata devam hakkının geri kazanılması mümkündür.
Mahkemenin İncelemesi Sınırlıdır: Sadece Hukuka Uygunluk İle İlgili Denetleme Olur
İptal davasında mahkeme, işlemin hukuka uygun olup olmadığını denetler. Danıştay’ın da vurguladığı gibi, işlem tesis edilirken geçerli olan hukuki durum dikkate alınır. Mahkeme, “işlem o gün yürürlükte olan hukuka uygun mu?” sorusuna yanıt arar. Örneğin bir yapı ruhsatını yapı maliği, o tarihte geçerli planlara uygun olarak düzenlediyse ve sonradan plan değişmişse, bu durum iptal kararını etkilemez.
Bu kural özellikle imar planı değişikliklerinin geriye yürütülememesi ilkesine dayanır. Aksi düşünce, yapı sahibine binayı yeniden yapma yükümlülüğü doğurur ki bu kabul edilemez.
Hakkınızı Aramaktan Çekinmeyin
İmar yaptırımlarına karşı açacağınız iptal davaları, özellikle taşınmaz sahibi için mülkiyet hakkını korumak açısından hayati önem taşır. Yıkım, ceza, mühürleme gibi işlemlerle karşılaşıldığında doğrudan işlemle muhatap olan kişi, bu işlemin hukuka uygun olup olmadığını sorgulamalıdır.
Unutulmamalıdır ki, mahkeme iptal kararı verdiğinde işlem geçmişe etkili olarak ortadan kalkar. İdare bu karara uymakla yükümlüdür. Yapının ruhsatının iade olması, mührün ve cezanın kalkması mümkündür. İmar hukuku karmaşık bir alan olsa da iptal davası, bu alandaki en etkili hak arama yollarından biridir.
Bir yanıt yazın